Dinleme Çeşitleri

KATILIMLI DİNLEME
Amaç: Dinleme sürecinde zihinde oluşan soruların konuşmacıya iletilerekdinlenilenlerin daha iyi kavranmasıdır. Dinlenilenlerin ve soruların konuşmacıya yansıtılarak karşısındakine dinlediğini hissettirme, konuşmacının rahatlamasını ve iletişimin amacına
ulaşmasını da sağlar.Uygulama: Dinleme sırasında başka bir işle uğraşmamak ve konuşmacı ile göz teması kurmak gereklidir. Konuşmacıdan anlatılanlara açıklık getirmesini istemek, konuşmacının sözlerini ve duygularını geri yansıtmak, fikir ve duygularını özetlemek bu uygulamada yapılacaklardandır.Uygun yerlerde konuşmacının sözleri özetlenmeli veya söylenmek istenen geribildirimle verilmelidir.Dinleyici, konuyu daha iyi anlamak, istekte bulunmak veya karmaşık bir problemeçözüm sunmak amacıyla da konuşmacıya sorular sorabilir. Böyle durumlarda not alınarak veyaaraya girilerek “Söylediklerinizi tam olarak anlayamadım. Daha açık söyler misiniz? ”gibi açıklama soruları sorulabilir.
KATILIMSIZ DİNLEME/İZLEME
Amaç: Dinleme/izleme sürecinde öğrencilerin dinledikleri üzerinde düşünmelerini
sağlayarak zihinsel faaliyetlerini etkin kılmaktır.
Uygulama: Dinlenilen metnin bir süreçten mi bahsettiği, yoksa bir açıklama mı
getirdiği belirlenir. Metnin türüne ve metinden elde etmek istenilenlere uygun olarak zihinde
“Kim, ne, nereye, ne zaman, nasıl?” gibi sorulara cevap bulmaları için öğrenciler yönlendirilir.
NOT ALARAK DİNLEME/İZLEME
Amaç: Dinlenenlerin/izlenenlerin daha kolay anlaşılmasını ve hatırlanmasını
sağlamaktır.
Uygulama: Öğrencilerden dinleme/izleme amaçlarına göre notlar almaları istenir. Not
alınırken dikkat etmeleri gereken noktalar (ana fikrin, önemli ifadelerin, güzel sözlerin not
alınması; özgün ifadelerin kullanılması vb.) hatırlatılır. Öğrencilere not alabilecekleri çalışma
kâğıtları verilir.
KENDİNİ KONUŞANIN YERİNE KOYARAK DİNLEME/İZLEME (EMPATİ
KURMA)
Amaç: Dinleyicinin kendisini konuşmacının yerine koyarak onun neler hissettiğini,
sözlerinin hangi deneyimleri yansıttığını, kendini ve dünyayı nasıl algıladığını anlamaktır.
Uygulama: Öğrencilerden konuşmacının veya dinlediklerindeki/izlediklerindeki varlık
ve şahıslardan birinin yerine kendilerini koyarak olayları, duygu ve düşünceleri anlamaları
istenir. Bu yöntemle yapılan dinleme/izleme diğer kişi ile aynı fikri paylaşma anlamına gelmez.
Bir süre için kendi duygu ve düşüncelerinden sıyrılarak olaylara ve durumlara karşısındakinin
bakış açısıyla bakmayı ve onu anlamayı gerektirir. Öğrenci, kendini karşısındakinin yerine
koyarken o kişiyi iyi-kötü, onun duygu ve düşüncelerini de doğru-yanlış olarak
değerlendirmekten kaçınmalıdır; çünkü ön yargılı yaklaşım karşımızdakini anlamamızı
engeller.
YARATICI DİNLEME/İZLEME
Amaç: Öğrencilerin dinlediklerini/izlediklerini yorumlaması ve bunlardan yeni fikirler
üretmesidir.
Uygulama: Bu yöntem iki şekilde uygulanabilir:
1.Katılımsız dinleme/izleme yapılarak konuşmacının sözlerinden yeni düşünce ve
hayaller üretilir.
2.Katılımlı dinleme/izleme yapılarak konuşmacının sözlerinden üretilen düşünce ve
hayaller ifade edilir. Konuşmacının daha rahat ve yaratıcı düşünmesini sağlamak için
yönlendirici sorular sorulur veya cesaret verici sözler söylenir.
SEÇİCİ DİNLEME/ İZLEME
Amaç: Dinlenenlerin/izlenenlerin içinden ilgi ve ihtiyaca yönelik olanların seçilerek
dinlenmesi/izlenmesidir.
Uygulama: Seçici dinleme/izleme aşağıdaki şekillerde uygulanabilir:
1. Önceden hazırlanmış sorular dağıtılarak öğrencilerden bunların cevaplarını bulmaya
yönelik olarak dinlemeleri/izlemeleri istenir.
2. Dinleme/izleme amacına veya ilgi alanına yönelik olarak
dinlenenlerden/izlenenlerden bir veya birkaç bölüm/ konu seçilerek yalnızca bu
kısımlar dikkatle dinlenir/izlenir.
Örneğin; hazırlanan bir karşılıklı konuşmada (öğretmen-öğrenci, doktor-hasta,
satıcı-müşteri vb.) tarafların birbirlerinin konuşmalarından seçme yapmaları ve
bunları sınıfta değerlendirmeleri istenir.
ELEŞTİREL DİNLEME/ İZLEME
Amaç: Öğrencilere dinledikleri/izledikleri hakkında soru sorma alışkanlığı
kazandırarak konu hakkında düşünmelerini; konuyu olumlu ve olumsuz yanlarıyla, tarafsız bir
bakış açısıyla değerlendirmelerini sağlayarak kendi doğrularını buldurmaktır.
Uygulama: Sunulan bilginin konuşmacının kişisel duygu ve düşüncelerini mi yansıttığı,
yoksa bilimsel verilere ve gözlemlere mi dayandığı hızlı bir şekilde analiz edilmelidir. Bunun
için öğrencilerin konuya yönelik olarak aşağıdaki soruları sorma becerisini kazanmış olmaları
gerekmektedir.
1. Konuşmacının amacı nedir?
2. Konuşmacı konuyla ilgili yeterli bilgi ve birikime sahip mi?
3. Verilen bilgiler güncel ve geçerli midir?
4. Konu tarafsız bir bakış açısıyla mı ele alınıyor? Eleştiriler doğru mu?
5. Alternatif çözüm önerileri sunuluyor mu?
6. Çözüm önerileri bilimsel mi?